General
„Polska szkoła na emigracji. Kompetentny nauczyciel i kreatywny uczeń kluczem do sukcesu”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Erasmus+.
Materiał został opracowany w ramach realizacji projektu „Polska szkoła na emigracji. Kompetentny nauczyciel i kreatywny uczeń kluczem do sukcesu” programu Erasmus+, Edukacja Szkolna, Partnerstwa strategiczne na rzecz edukacji szkolnej, o nr umowy: 2020-1-PL01-KA201-081783
Materiał udostępniono na licencji: CC - BY 4.0 CC BY 4.0 Deed | Attribution 4.0 International | Creative Commons
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej.
Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska
oraz Narodowa Agencja Programu Erasmus+ nie ponoszą odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną.
,,Obrazek, który dziecko rysuje czy maluje
jest czymś więcej niż bazgraniem na papierze;
w chwili tworzenia stanowi on wyraz
całej osobowości dziecka…”(V. Lovenfeld, V.I. Brittain)
WSTĘP
… Nieodzownym elementem codziennych doświadczeń uczniów w klasach I–III są wszelkie działania wykorzystujące mnogość technik plastycznych. Istotą edukacji plastycznej jest umożliwienie dzieciom postrzegania wartości wizualnych, które zawarte są w otoczeniu oraz w naturze. Uczeń przez ich przeżywanie rozwija swoją sferę duchową. Dzieci, mając naturalną potrzebę wyrażania swych doznań wewnętrznych, wykorzystują do tego techniki plastyczne, muzykowanie czy działania konstrukcyjne. Znaczenie tych działań jest równorzędne z aktywnością polonistyczną czy matematyczną, a dzięki integracji czynnościowej, organizacyjnej i metodycznej działania te wspomagają rozwój mowy i myślenia…
… Istotą edukacji technicznej jest praca dziecka, a podejmowane przez dziecko zadania techniczne prowadzą do konstrukcji form użytkowych. Te zaś nauczyciel włącza do kolejnych działań jako materiał dydaktyczny, ukazując dzieciom ich funkcjonalność. Nadrzędna wartość zadań technicznych to określone umiejętności oraz sprawności techniczne, w tym manualne…
(Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z dn. 14 lutego 2017r.)
Wychowanie plastyczne jest nieodłącznym elementem procesu wychowania w przedszkolu i w szkole. Wiąże się ono ściśle z wychowaniem umysłowym, społeczno-moralnym, zdrowotnym i estetycznym.
Aktywność plastyczna rozwija pamięć wzrokową dziecka, kształci spostrzegawczość i umiejętność obserwacji, bogaci procesy poznawcze, wpływa tym samym na jego rozwój umysłowy. Podczas zajęć plastycznych dzieci rozwijają swoje zainteresowania, wyrabiają wrażliwość artystyczną, nabywają umiejętność wyrażania obserwowanych zjawisk różnymi środkami plastycznymi oraz posługiwania się różnymi technikami, uczą się estetyki wykonania prac. Ćwiczą koordynację wzrokowo – ruchową, sprawność grafomotoryczną, tak ważną podczas nauki pisania - ,,ćwiczą rączkę”, wypracowują prawidłowy chwyt narzędzia. Działania plastyczne są dla dziecka okazją do swobodnej twórczości, uczą je jak korzystać z wyobraźni oraz jak wyrazić swoje marzenia, ale także obawy i lęki.
Ważne aspekty tworzenia warunków organizacyjno – porządkowych, które zachęcą i zainspirują uczniów do tworzenia:
- Tematyka prac plastycznych powinna być bliska dzieciom – im młodsze dziecko, tym bliższy mu krąg tematyczny, z którym wiążą się jego codzienne doświadczenia. Będzie to środowisko domowe (mama, tata, babcia, rodzeństwo, moja rodzina, moje zwierzątko…), środowisko przyrodnicze (jesienne/zimowe/wiosenne drzewo, owoce, warzywa, pogoda, łąka, kwiat), środowisko geograficzne i społeczno – kulturowe (zawody ludzi, krajobrazy, zabytki, zwyczaje i tradycje …)
- Podany temat powinien wzbudzić ciekawość i emocje, nawiązywać do przeżyć dzieci, wywołać nastrój sprzyjający tworzeniu pracy plastycznej. Inspiracją mogą być obserwacje przyrodnicze, tekst literacki, sztuka teatralna, dzieła sztuki, bieżące wydarzenia rodzinne i szkolne, …
- Stopień trudności zadań powinien być dostosowany do możliwości dziecka tak, aby stanowił on wyzwanie do tworzenia i pozwolił odnieść sukces. Zbyt łatwe i zbyt trudne zadania działają zniechęcająco, dlatego trzeba je dobrze przemyśleć i zaplanować. Nauczyciele, którzy dają zbyt trudne zadanie plastyczne pozbawiają dzieci podejmowania prób i błędów oraz poczucia sprawczości. Często też wyręczają dzieci podczas pracy.
- Nie należy prezentować dzieciom wzorów gotowych prac, ponieważ będą starały się odtworzyć pracę, wykonać taką samą/podobną, a nie tworzyć własną. Nauczyciel powinien odwołać się do przeżyć dzieci, ich emocji, wykorzystania kształtów, kolorów oraz zainspirować przed rozpoczęciem pracy i udzielić zrozumiałego instruktażu.
- Należy eksponować gotowe prace plastyczne. Dzieci nie powinny tworzyć ,,do szuflady”. Wszystkie prace powinny być wywieszone/wystawione. Galerię można stworzyć w klasie, na korytarzu… Niedopuszczalny jest wybór ,,najładniejszych”.
- Unikajmy oceniania i określania kryteriów. Proces tworzenia jest ważniejszy od efektu. To właśnie tworzenie daje poczucie spełnienia i sprawczości.
- Powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby dzieci zaciekawiać, inspirować, wyzwalać twórczy potencjał i aranżować sytuacje, w których każde dziecko doświadczy radości tworzenia.
Miejski Ośrodek Doradztwa Metodycznego w Białymstoku proponuje nauczycielom szkół polonijnych udział w kursie ,,Każde dziecko może być artystą – stymulowanie wszechstronnego rozwoju uczniów szkół polonijnych poprzez aktywność plastyczno - techniczną”. Kurs pozwoli uczestnikom wzbogacić swoje warsztaty pracy o efektywne i efektowne techniki plastyczne, które rozbudzą w uczniach szkół polonijnych pasję do nauki, odkrywania i tworzenia przestrzeni do swobodnej ekspresji.
Bibliografia
1. Barff U. Burhardt I., Każde dziecko to potrafi, Warszawa 1992.
2. Jabłońska A., Zabawy plastyczne, Świat Książki, Warszawa 1997.
3. Jąder M., Techniki plastyczne rozwijające wyobraźnię, Impuls 2005.
4. Kalbarczyk A., Zabawy ze sztuką, Impuls 2005.
5. Kitlińska Z., Rozwijanie ekspresji plastycznej, „Bliżej przedszkola” 2002/6
6. Krauze – Sikorska H., Edukacja przez sztukę. O edukacyjnych wartościach artystycznej twórczości dziecka, Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2006.
7. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej PWN, Warszawa 1977.
8. Lewicka J., Czajkowski S., Zajęcia plastyczne z dziećmi klas początkowych, Nasza Księgarnia 1971.
9. Llimos Ploter A., Plastyka dla dzieci, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, 2011.
10. Lowenfeld V., Brittain W.L., Twórczość a rozwój umysłowy dziecka, PWN, Warszawa 1976.
11. Marcinkowska K., Barwne fantazje, WSiP 1993.
12. Misiurska A., Kalendarz plastyczny w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1993.
13. Tyszkowa M., Wartości w świecie dziecka i sztuki dla dziecka, PWN, Warszawa-Poznań 1984.